عطار نیشابوری تحولی شگرف در عرفان اسلامی پدید آورد دستیار وزیر فرهنگ و دبیر شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی شیخ فریدالدین عطار نیشابوری را بزرگمرد شعر و ادب و عرفان ایرانی، با آثار گرانبها و مانا توصیف کرد و اظهار داشت: این شاعر گرانمایه نه تنها مقلّد دیگر عرفا و ادبا نیست که عبارتی مبتکر و نظریه پرداز عرفان اسلامی هم هست. محمود شالویی دستیار وزیر فرهنگ و دبیر شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی در یادداشتی به مناسبت روز بزرگداشت عطار نیشابوری نوشت: «عشق را گوهر زِ کانی دیگر است/ مرغ عشق از آشیانی دیگر است هرکه با جان عشق بازد این خطاست/ عشق بازیدن ز جانی دیگر است فرهنگ گرانسنگ ایرانی و زبان دلاویز پارسی و ادبیات شکوهمندش به سخنورانی نامبُردار است که آوازه سخنان دلنشین و کلام شیرین شان مرزهای زمان را در هم شکسته و از گستره ایران بزرگ فراتر رفته است. شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، بزرگمرد شعر و ادب و عرفان ایرانی، با آثار گرانبها و مانای خود، از غزلیات پُرشور گرفته تا تذکره الاولیای منثور و از مختارنامه تا مثنوی های بدیع و پُرمایه اش منطق الطیر، الهی نامه، اسرارنامه و مصیبت نامه، نام خود را به نیکی و ستودگی بر جریده معنا و معرفت انسانی رقم زده و در این وادی عارف و عامی را وامدار و منت پذیر خود ساخته است. شخصیتی که تحولی شگرف در عرفان اسلامی پدید آورده و بعد از سنایی زمینه ساز خلق آثار درخشان عرفانی در شعر مولانا شده است. ﺍﺯ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻋﻄﺎﺭ ﺭﻭﺡ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﺳﻨﺎﻳی ﺩﻭ ﭼﺸﻢ ﺁﻥ. همان گونه که استادانی همچون دکتر شفیعی کدکنی اشاره کرده اند، شعر عطار و مولانا، پالوده از هر شائبه ای در خدمت جهان بینی عرفانی- ایرانی است که اولین تجربه های آن با شطحیات و اشعار منثور بایزید بسطامی، حلاج، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، احمد غزالی و عین القضات همدانی شروع می شود و رودخانه ای است که از کوهسارِ بلندِ وجودِ این عارفان سرچشمه می گیرد تا تشنگی روح آدمیان را در طول سالیان و اعصار فروبنشاند و از زمزم معرفت سیراب شان سازد. این شاعر گرانمایه در وادی معرفت و سلوک، خود، صاحبنظری تامّ و تمام است. او نه تنها مقلّد دیگر عرفا و ادبا نیست که به عبارتی مبتکر و نظریه پرداز عرفان هم هست. منطق الطیرش اولین منظومه رمزی عرفانی ایران و زبان فارسی است. عرفان وی پوینده و تپنده است و نسبتی با گوشه نشینی خانقاه و هوی حق کشیدن ندارد. شعر عطار و مولانا را تازیانه های سلوک خوانده اند، چونکه که بر گُردة رهروان می نشیند و این بیت دفتر سوم مثنوی معنوی را به یاد میآورد: «از تَبَتُّل تا مقاماتِ فنا / پله پله تا ملاقات خدا». عطار نیشابوری افزون بر دارا بودن یک منظومه ذهنی خاص، از یک نظام زبانی ویژه هم بهره برده است که به لحاظ ساختار آواییِ کلمات بیش و کم از زبان معیار سبک خراسانی ـ که عیناً با تغییراتی اساس سبک سعدی و حافظ و دیگران را تشکیل می دهد ـ متمایز است. جایگاه وی در غزل به سعدی و حافظ پهلو می زند و بعضی از پژوهشگرانِ شعر و ادب فارسی اعتقاد دارند که اگر در ادبیات کلاسیک از دیوان شمس تبریزی چشم پوشی نماییم، غزلیات عطار مهم ترین نمونه غزل عرفانی فارسی به شمار می رود. بر ماست که با بررسی همه جانبه احوال و آثار شیخ نیشابور و شناخت دقیق ابعاد متعدد شخصیت و ژرف اندیشی در رمز و راز منش چندگانه او و شرایط و زمینه های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی پرورش این سخنور نامدار در دامن فرهنگ پربار ایرانی ـ اسلامی، چگونگی بازآفرینی آنرا رهنمون شویم. ضمن گرامیداشت روز بزرگداشت عطار نیشابوری از همه کوشندگان راه شناخت این سخنور نامی و اصحاب علم و خرد و فرهنگ و ادب قدردانی می نماییم. امید است که از ژرفنای خاک تا سویدای افلاک با راهیان «هفت شهر عشق» همراه شویم و توفیق بیابیم تا در مسیری گام بگذاریم که او از بعد از سال ها تجربت معرفتی پیمود، یا چون پرندگان تمثیلی اش وادی کثرت را به مقصد وحدت پشت سر نهیم.»